Başlık

Yapılan bütün tetkiklerin referans aralıklarının/karar değerlerinin belgelendirilmesi

Neden

Klinisyenler laboratuvar sonuçlarından yararlanarak klinik bir karara varırlar. Bu karara varabilmek için klinisyenlerin sonucun ne zaman hastalığa işaret ettiğini bilmeleri gerekir. Bunun için de her tetkikin biyolojik referans aralığını veya karar değerini bilmek zorundadır. Klinisyen bu değeri veya aralığı belirli bir tetkikin sonucunun pozitif veya negatif olduğuna karar verirken kullanır. Yapılan bütün tetkiklerin doğru biyolojik referans aralıklarının veya karar değerlerinin klinisyenlere temin edilmesinden laboratuvar sorumludur. Bu değerler, laboratuvarın hizmet sunduğu popülasyonu temsil etmeli ve gerektiğinde yaş, cinsiyet veya HIV durumu gibi faktörleri göz önünde bulundurmalıdır.

 

Laboratuvar, gerekirse bazı tetkikler için "uyarı değeri veya kritik değer aralıkları" sunmalıdır. Sonuçların bu aralığa girmesi hastaların tedavi aciliyeti ile doğrudan bağlantılıdır, dolayısıyla hekim derhâl bilgilendirilmelidir.

Ne

Laboratuvarın yaptığı her tetkikin biyolojik referans aralığını veya karar değerini belgelendirin. Biyolojik referans aralıklarına örnek olarak şunlar verilebilir:

  • Sağlıklı erişkin erkek ve kadın popülasyonundan elde edilen serum sodyum iyon konsantrasyon değerlerinin dağılım eğrisinin orta kısmına karşılık gelen %95'lik biyolojik referans aralığı 135 mmol/l ila 145 mmol/l'dir (kaynak: ISO 15189:2012)
  • Yayma mikroskopi kullanılarak tüberküloz enfeksiyonunun şiddetinin belirlendiği aralıklar şunlardır (kaynak: Tüberküloz ve Akciğer Hastalıklarına Karşı Uluslararası Birlik/Dünya Sağlık Örgütü):
    • Az sayıda: 1 - 9 aside dirençli basil (ADB)/100 büyük büyütme alanı (BBA)
    • +1: 10-99 ADB/100 BBA
    • +2: 1-10 ADB/100 BBA
    • +3: >10 ADB/BBA

 

Bazı tetkiklerde biyolojik referans aralıklarının popülasyona göre değişiklik gösterebileceğini ve dünyanın çeşitli bölgelerindeki farklı popülasyonlarda farklı olabileceğini unutmayın. Laboratuvarın hizmet kullanıcılarına doğru değerler vermesi son derece önemlidir. Laboratuvar testleri ne kadar iyi yapılmış olursa olsun hizmet kullanıcılarına yanlış biyolojik referans aralıkları/karar değerleri verilirse yanlış tanılar konabilir, dolayısıyla da kaliteli laboratuvar sonuçları sağlama çabaları boşa gitmiş olur.

 

Biyolojik referans aralıklarının belirlenmesine ek olarak "uyarı aralığı veya kritik aralıkların" da belirlenmesi gerekmektedir. Tetkikin sonuçları bu aralıkta çıkarsa hastanın tedavisini doğrudan etkileyecektir, bu sebeple de tetkiki isteyen kişi derhâl bilgilendirilmelidir.

 

Biyolojik referans aralıkları/karar değerleri ve uyarı aralığı/kritik aralık değerleri en çok laboratuvarın hizmet kullanıcılarını ilgilendirdiği için bu değerleri Laboratuvar Hizmet Kılavuzu'nda belgelendirin. Bu kılavuz sonraki aktivitede geliştirilecektir. Bu değerleri Laboratuvar Sonuç Raporu formatında da (2. aşamanın önceki adımlarında geliştirilmiştir) belirtin, böylece klinisyenler laboratuvar test sonuçları ile birlikte biyolojik referans aralıklarını ve kritik aralıkları da görebilirler. Bu sayede klinisyenlerin tanısal karar alırken doğru değerleri kullandığından emin olunur. Laboratuvar Hizmet Kılavuzu rutin doküman kontrol prosedürü kapsamında incelendiğinde inceleyen kişilerin her tetkikin biyolojik referans aralıklarının/karar değerlerinin ve uyarı aralığı/kritik aralık değerlerinin doğru olup olmadığını kontrol etmesi gerekir.

Nasıl ve kim?

Laboratuvar Yöneticisi:

  1. Laboratuvar tarafından yapılan her tetkikin biyolojik referans aralığı/karar değeri ve uyarı aralığı/kritik aralık değerine (ikincisi her tetkik için gerekli olmayabilir) karar verir.
  2. Laboratuvar Sonuç Raporu formatına laboratuvar tarafından yapılan tüm tetkiklerin aralıklarını da dâhil eder (Laboratuvar Sonuç Raporu formatının geliştirildiği aktiviteye gitmek için buraya tıklayın).
  3. Sonraki aktivitede Laboratuvar Hizmet Kılavuzu geliştirilecektir: Laboratuvarda yapılan bütün tetkiklerin biyolojik referans aralıklarını/karar değerlerini ve uyarı aralığı/kritik aralık değerlerini de dâhil eder.
  4. Laboratuvar Hizmet Kılavuzu doküman kontrol sistemi kapsamında incelenirken biyolojik referans aralıklarının/karar değerlerinin de doğru olup olmadığı mutlaka kontrol edilmelidir. Değişiklik yapılırsa değerleri hem Laboratuvar Hizmet Kılavuzu hem de Laboratuvar Sonuç Raporu formatında düzenler.
  5. Tetkiklerin metodolojisinde değişiklik yapılırsa biyolojik referans aralıklarının/karar değerlerinin halen doğru olup olmadığını kontrol eder. Değilse değerleri doğrudan Laboratuvar Hizmet Kılavuzu ve Laboratuvar Sonuç Raporu formatında düzenler. Yeni Laboratuvar Hizmet Kılavuzu'nu doğrudan laboratuvarın bütün hizmet kullanıcılarına dağıtır
Yol Haritası Aktivitesine Genel Bakış Bölümüne Dön
Bu aktivite KSE, Müşteri Odaklılık kapsamındadır

 

ISO15189:2007: 5.5.5
ISO15189:2012: 5.5.2
ISO15190:2003: