"policy_id","iso3code","countryname","province","policy_title","policy_type","policy_type_other","language","start_month","start_year","end_month","end_year","published_by","published_month","published_year","adopted","adopted_month","adopted_year","adopted_by","partner_gov","partner_government_details","partner_un","partner_un_details","partner_ngo","partner_ngo_details","partner_donors","partner_donors_details","partner_intergov","partner_intgov_details","partner_national_ngo","partner_nat_ngo_details","partner_research","partner_research_details","partner_private","partner_private_details","partner_other","partner_other_details","goals","strategies","me_indicators","me_indicator_types","legislation_details","topics","link_action","url","further_notes","references","attached_file" "8733","ISL","Iceland","","Lög um framleiðslu, verðlagningu og sölu á búvörum [Law on production, pricing and marketing of agricultural products]","Legislation relevant to nutrition","","Icelandic","","1993","","","","","1993","Adopted","","1993","Parliament","","","","","","","","","","","","","","","","","","","","","","","","Food security and agriculture","","https://www.althingi.is/altext/lagasofn/129/1993099.html","","WHO Global Nutrition Policy Review 2009-2010","" "41605","ISL","Iceland","","Leiðbeinandi reglur um neytendavernd barna [Guidelines on consumer protection of children]","Voluntary codes or measures relevant to nutrition","","Icelandic","3","2009","","","Umboðsmaður barna og talsmaður","1","2009","","","","","Women, children, families","","","","","","","","","","National NGOs","","","","","","","","","","","","
Leiðbeiningarreglur þessar eru fremur hugsaðar til viðbótar gildandi laga- og leiðbeiningarreglum eða til stuðnings og útfærslu gildandi reglum. Í leiðbeiningarreglum þessum felst því ekki upptalning á þegar gildandi reglum.
Þessi handbók er ætluð þeim sem útbúa mat fyrir nemendur í grunnskólum eða hafa áhrif á hvaða matur er þar í boði. Mikilvægt er að sá matur sé í samræmi við Ráðleggingar um mataræði sem embætti landlæknis gefur út.
...
HOLLUSTA OG SAMSETNING FÆÐUNNAR
Góð næring er mikilvæg fyrir daglega líðan nemenda auk þess sem hún á stóran þátt í að halda þeim hraustum og heilbrigðum. Maturinn er byggingarefni líkamans.
MÁLTÍÐIR YFIR DAGINN
Í mörgum skólum er morgunmatur í boði og því er gert ráð fyrir honum í tillögunum.
Síðan er ráðlagt að hafa ávexti í morgunhressingu um miðjan morgun en æskilegt er að skólinn bjóði nemendum upp á ávexti, annað hvort frítt eða í áskrift. Í hádeginu ætti alla daga að vera hollur og næringarríkur matur í boði. Síðdegishressing ætti svo að vera um miðjan eftirmiðdaginn fyrir þau börn sem fara í frístund eftir skóla.
Skólamáltíðin ætti að veita um þriðjung af orku- og próteinþörf dagsins.
Dæmi um heppilegt máltíðamynstur grunnskólabarna:
• Morgunmatur (heima og/eða í skólanum).
• Morgunhressing í formi ávaxtastundar um miðjan morgun, æskilegt að skólinn bjóði ávexti/grænmeti, annað hvort frítt eða í áskrift, annars komi börnin með það að heiman.
• Hádegismatur, t.d. fisk-, kjöt- eða grænmetisréttir.
• Síðdegishressing (í frístund eða heima) gjarnan gróft heilkornabrauð og mjólk, ávextir og niðurskorið grænmeti.
• Kvöldmatur.
• Aukahressing eftir kvöldmat (fer eftir því hvenær kvöldmatur er
á borðum og aldri barnanna)
FÆÐUVAL OG MATREIÐSLA
Maturinn í skólanum ætti að vera í samræmi við ráðleggingar embættis landlæknis um mataræði. Hér að neðan eru leiðbeiningar um mataræði en í kaflanum um næringarútreikninga er farið yfir hvernig hægt er að fylgjast með því að samsetning matseðla sé í samræmi við ráðleggingar um næringarefni, þ.e. að í matnum sé hæfileg orka, prótein, fita og kolvetni.
Morgunmatur: Ef morgunmatur er í boði þá t.d. hafragrautur (eða grautur úr öðru korni) með mjólk og e.t.v. ávöxtum. Einnig er æskilegt að bjóða upp á lýsisperlu (10 míkrógrömm/stk).
Morgunhressing: Æskilegt er að skólinn bjóði nemendum upp á ávexti, annaðhvort frítt eða í áskrift. Þá séu mismunandi ávextir í boði, gjarnan tvær eða fleiri tegundir í einu. Einnig mætti hafa bita af hráu grænmeti með ávöxtunum. Ef slíkt er ekki í boði í skólanum þá komi börnin með það að heiman. Nemendur sem ekki borða nóg í
morgunmat eða verða mjög svangir fyrir hádegi gætu þurft að taka með sér aukanesti að heiman, t.d. samloku ásamt ávöxtum og/eða grænmeti, ef það er ekki í boði í skólanum.
Hádegismatur: Fiskur tvisvar í viku, kjöt einu sinni til tvisvar í viku, grænmetis- og baunaréttir einu sinni í viku og súpa eða grautur, pastaréttir og pítur einu sinni í viku.
Alla daga ætti að hafa grænmeti með hádegismatnum, hrátt og/eða soðið. Velja gjarnan gróft grænmeti eins og rófur, gulrætur, spergilkál, hvítkál og blómkál. Bjóða skal vatn með öllum mat. Ef máltíðin er orkulítil er æskilegt að bjóða sósu að auki og/eða mjólk með matnum (D-vítamínbætt léttmjólk og vítamín- og steinefnabætt jurtamjólk fyrir
börn sem drekka ekki mjólk).
Síðdegishressing í frístund: Gróft heilkornabrauð með viðbiti og áleggi. Brauðið ætti að innihalda a.m.k. 5 grömm trefja í 100 grömmum. Álegg getur verið t.d. ostur, smurostur, kotasæla, egg, lifrarkæfa, sardínur, makríll, túnfisksalat, rækjusalat og baunamauk (hummus). Sjálfsagt er að hafa niðurskorið grænmeti til viðbótar við áleggið ofan á brauð, svo sem papriku, tómata og agúrku, en einnig er hægt að bjóða upp á
ávaxtabita ofan á brauð, t.d. epli eða banana. Einnig er gott að bjóða upp á niðurskorið grænmeti og/eða ávöxt til að bíta í. D-vítamínbætt léttmjólk ætti að vera í boði með brauðmáltíðum og vítamín- og steinefnabætt jurtamjólk (fyrir börn sem drekka ekki mjólk). Sætmeti eins og t.d. kökur og kex ætti að vera sem sjaldnast á borðum en ef það er í boði þá ætti að minnka sykur í uppskriftum eins og hægt er eða velja vörur með litlum viðbættum sykri.
Nemendur ættu alltaf að geta fengið sér kalt vatn að drekka við þorsta yfir daginn.
Fjölbreytt fæði í hæfilegu magni.
Ávextir og mikið af grænmeti. Borða fimm skammta af grænmeti og ávöxtum á dag eða minnst 500 g samtals. Safi telst ekki með í fimm skömmtum á dag. Velja gjarnan gróft grænmeti eins og rótargrænmeti, spergilkál, hvítkál og blómkál. Ef notuð eru frosin ber er ráðlagt að sjóða þau til að koma í veg fyrir sýkingar.
Heilkornavörur minnst tvisvar á dag. Æskilegt er að velja brauð og aðrar matvörur úr heilkorni.
Fiskur tvisvar til þrisvar sinnum í viku, þar af ætti skólinn að bjóða upp á fisk tvisvar sinnum í viku.
Kjöt í hófi. Velja lítið unnið, magurt kjöt. Takmarka neyslu á rauðu kjöti við 500 g á viku. Takmarka sérstaklega neyslu á unnum kjötvörum. Með unnum kjötvörum er átt við kjöt sem er saltað eða rotvarið með nítrati og nítríti (sjá innihaldslýsingu) eða reykt.
Fituminni og hreinar mjólkurvörur. Ráðlagt er að velja sem oftast fituminni, ósykraðar eða lítið sykraðar mjólkurvörur án sætuefna. Hæfilegt magn er tveir skammtar á dag.
Mýkri og hollari fita. Feitur fiskur, lýsi, jurtaolíur, hnetur, fræ og lárperur
eru góðar uppsprettur hollrar fitu. Hnetur eru þó sjaldnast notaðar í
skólamötuneytum vegna ofnæmis.
Minna salt. Velja lítið unnin matvæli, enda eru mikið unnin matvæli yfirleitt saltrík. Takmarka notkun á salti við matargerð.
Minni viðbættur sykur. Drekka vatn við þorsta. Drekka lítið eða ekkert af gos- og svaladrykkjum og gæta hófs í neyslu á sælgæti, kökum, kexi og ís.
Taka inn D-vítamín sem fæðubótarefni, annaðhvort lýsi eða D-vítamíntöflur.
RÁÐLEGGINGAR UM MATARÆÐI FYRIR FULLORÐNA OG BÖRN FRÁ
TVEGGJA ÁRA ALDRI:
FJÖLBREYTNI Í FYRIRRÚMI
– HOLLT HRÁEFNAVAL FYRIR SKÓLAMÖTUNEYTI
Grænmeti og ávextir
• Grænmeti með hádegismat alla daga (hrátt og/eða soðið).
• Ávexti alla daga.
• Gott er að skera hrátt grænmeti og ávexti í hæfilega bita.
• Nota líka ávexti og grænmeti sem álegg á brauð.
• Ef boðið er upp á salatbar er mikilvægt að þar sé einnig í boði gróft grænmeti, baunir og ávextir. Einnig mætti bjóða upp á soðið egg,
túnfisk og salatsósur.
Mjólk og mjólkurvörur
• D-vítamínbætt léttmjólk til drykkjar.
• Vítamín- og steinefnabætt jurtamjólk til drykkjar fyrir börn sem ekki drekka mjólk.
• Hreinar ósykraðar eða lítið sykraðar mjólkurvörur án sætuefna og samsvarandi jurtavörur fyrir börn sem neyta ekki mjólkurvara.
• Sýrður rjómi (5–10%) í matargerð.
• Ostur sem álegg.
Fita og feitmeti
• Æskilegt er að smyrja mjúku viðbiti á brauð, í hæfilegu magni.
• Nota einnig baunamauk (hummus), pestó án hneta eða lárperur (avókadó) ofan á brauð.
• Nota ýmsar tegundir af matarolíu í matargerð, t.d. rapsolíu og ólífuolíu.
Sósur
• Kaldar sósur úr sýrðum rjóma eða súrmjólk.
• Blanda majones til helminga með ab-mjólk, súrmjólk eða sýrðum rjóma.
• Heit sósa búin til úr mjólk eða vatni og jöfnuð eða uppbökuð með jurtaolíu.
• Viðbit eða feitari sósur þegar þörf er á meiri fitu í máltíðina (t.d. með soðnum fiski).
Brauð og kornvörur
• Gróft korn, t.d. bygg og haframjöl, í grauta og morgunkorn.
• Gróf heilkornabrauð af ýmsu tagi með a.m.k.
5 g trefja í hverjum 100 g.
• Velja brauð með Skráargatinu.
• Nota gjarnan bygg, heilkornapasta og hýðishrísgrjón sem meðlæti.
• Alls konar tegundir af heilkornavörum til baksturs, gjarnan líka fræ. Í heilkornavörum eru allir hlutar kornsins notaðir við framleiðsluna. Heilkornið getur ýmist verið ómalað eða malað í gróft mjöl en ekki sigtað.
• Sætmeti, t.d. kökur og kex, ætti að vera sem sjaldnast á borðum. Ef það er í boði þá minnka sykur eins og hægt er í uppskriftum.
Fiskur, kjöt, egg og baunir
• Fiskur tvisvar í viku og nota einnig feitan fisk, helst tvisvar sinnum í mánuði.
• Grænmetis- og baunaréttir vikulega.
• Einnig bæta baunum í kjötrétti og súpur öðru hverju.
• Velja óunnið kjöt og kjötvörur með minna en 10 g fitu í hverjum 100 g, einnig fuglakjöt (hvítt kjöt).
• Unnar kjötvörur ætti að hafa mjög sjaldan á borðum, en með unnum kjötvörum er átt við kjöt (oftast rautt kjöt) sem er reykt, saltað eða rotvarið með nítrati eða nítríti. Dæmi um slíkar vörur: Saltkjöt, spægipylsa, pepperóní, beikon, pylsur, bjúgu, kjötfars, hangikjöt og skinka.
• Fisk, kjöt, egg og baunamauk ætti einnig að nota sem álegg á brauð.
• Skoða ætti saltmagn í vörum og velja vörur sem eru með minna en 1,25 gramm (0,5g natríum) í 100 grömmum af vöru.
• Velja sem oftast skráargatsmerktar vörur.
• Lifur og lifrarpylsu ætti ekki að hafa oftar en tvisvar til þrisvar í mánuði.
Matreiðsluaðferðir
• Ofnsteikja frekar en pönnu- eða djúpsteikja og nota hæfilegt magn af olíu.
• Minnka notkun salts og saltríkra krydda en nota þess í stað önnur krydd án salts.
","Fat intake|Total fat intake|Sodium/salt intake|Sugar intake|Added sugars|Fruit and vegetable intake|Hygienic cooking facilities and clean eating environment|School meal standard|Voluntary standards|Any foods and beverages offered in school|Packed school lunches|School breakfasts or snacks|School lunches|Schools (standards)|Objective to reduce climate impact of food|Procure from local sources|Use recyclable food packaging|Criteria based on national FBDGs (standards)|Foods high in fats (standards)|Foods high in sugars (standards)|Foods high in added sugars (standards)|Foods high in salt (standards)|Low fat milk (standards)|Fruit and vegetables (standards)|Pulses, legumes, nuts (standards)|Lean meat (standards)|Unsaturated oils for cooking (standards)|Water (standards)|Whole grain bread and cereals (standards)|Confectionary, savoury snacks, cakes and pastries (standards)|Processed foods (standards)|Fried foods (standards)|Red meat (standards)|Sweetened or flavored milk drinks (standards)|Total fat (standards)|Sodium (standards)","","https://www.landlaeknir.is/servlet/file/store93/item11435/Handbok_2010_net_Lowres.pdf","","","https://extranet.who.int/nutrition/gina/sites/default/filesstore/ISL%202010%20Handbok_2010_net_Lowres.pdf" "25330","ISL","Iceland","","Nr. 79/2010 - Reglugerð um hámarksmagn transfitursýra í matvælum","Legislation relevant to nutrition","","Icelandic","8","2011","","","","12","2010","Adopted","","","Atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið","Labour","Atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið","","","","","","","","","","","","","","","","","","","","","Samkvæmt reglugerðinni er óheimilt að markaðssetja matvæli sem innihalda meira en 2 grömm af transfitusýrum í hverjum 100 grömmum af heildarfitumagni.
Reglur þessar gilda um fitu og önnur matvæli sem innihalda fitu, hvort sem er innihaldsefni eða afleiðingar framleiðsluferlis. Reglugerðin gildir ekki um transfitusýrur sem eru í dýrafitu frá náttúrunnar hendi.
","Trans fat intake|Ban or virtual elimination of industrial trans fatty acids|Limit on 2 g / 100 g fat in all foods","","https://www.reglugerd.is/reglugerdir/allar/nr/1045-2010","","WHO 2nd Global Nutrition Policy Review 2016-2017","https://extranet.who.int/nutrition/gina/sites/default/filesstore/ISL%202010%20Trans%20fat%20ban.pdf" "36129","ISL","Iceland","","Reglugerð um notkun Skráargatsins við markaðssetningu matvæla [Regulation on the use of the Keyhole in the marketing of food]","Legislation relevant to nutrition","","Icelandic","","2015","","","Atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytinu","4","2015","Adopted","4","2015","Sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra","Health|Food and agriculture|Industry|Labour","","","","","","","","","","","","","","","","","","","","","","